Beknopte geschiedenis van de Walfried
van 1972 tot nu
auteur: Martin Nieboer
Naoorlogse stadsontwikkeling
Als onderdeel van de naoorlogse Groningse stadsontwikkeling werden aan de noordkant vijf nieuwbouwwijken gerealiseerd. Eerst in het noordwesten (Vinkhuizen, Paddepoel en Selwerd) (’60/’70) en vervolgens in het noordoosten (Lewenborg en daarna Beijum) (‘70/’80).
Er was niets, alles moest van de grond af worden opgebouwd. De wegen, woningen, winkels, scholen, andere voorzieningen. Mensen kenden elkaar nog niet, voor iedereen was het pionieren. In beide wijken hebben katholieke bewoners vanaf het prille begin een grote inbreng gehad in de manier waarop ‘hun’ kerk vorm en inhoud kreeg.
Opbouwfase
‘De Walfried’ begon in 1972 in Lewenborg als een vicarie, een soort parochie-in-wording die nog niet op eigen benen kon staan en steun kreeg vanuit een bestaande katholieke parochie, in dit geval van de Franciscus in het wat oudere noordoosten (Oosterpark). De eerste jaren werden bijeenkomsten gehouden in Het Dok (een wijkcentrum/buurthuis met allerlei voorzieningen). Katholieken en gereformeerden besloten gezamenlijk een multifunctioneel gebouw neer te zetten waar zij – apart en soms gemeenschappelijk – hun diensten en andere bijeenkomsten konden houden: de Emmauskerk (Ra 4). Parochianen hielpen ook letterlijk bij de bouw!
Vernieuwing
In die opbouwfase heeft de jonge pastoraal werker Kees van Dongen onmisbare richting en steun gegeven. Doordat ‘Rome’ ná het concilie tegen de verwachting in vasthield aan de celibaatsverplichting, ontstond een tekort aan priesters. Pastoraal werkers waren een vindingrijk Nederlands antwoord; ze waren uitstekend opgeleid en werden door bisschoppen, priesters en parochianen enthousiast en met respect ontvangen. In hun preken en in hun pastoraat stonden ze dichter bij ‘het gewone volk’. Pastor van Dongen was getrouwd en woonde op De Valreep. Hij was voorstander van liturgische vernieuwing. Prachtige liederen en andere liturgische teksten van o.m. Huub Oosterhuis maakten een naar vorm en inhoud dichter bij de moderne tijd aansluitende geloofsbeleving mogelijk.
Nationaliteiten
In 1977 startte ook de bouw van de tweede wijk, Beijum, en na een overbruggingsperiode van diensten-op-een-zolder bij de beminnelijke pater Bart van der Barselaar OFM en zijn gastvrije huishoudster zr. Bernardo, werd in 1982 de nieuw gebouwde Abrahamkapel in gebruik genomen en ingewijd door bisschop Bernard Möller. De vicarie werd een volwaardige parochie: de Walfried. Nog sterker dan in Lewenborg bestond de bevolking uit vele verschillende nationaliteiten. Onder hen o.m. katholieke Vietnamese families die als bootvluchtelingen aan vervolging hadden weten te ontkomen. Een bijzondere episode was de opvang in de Mamrehoeve (aug.’86-febr.‘87) van de familie Sarma, gevlucht uit de Sri-Lankaanse burgeroorlog. Hun situatie gaf mede de stoot tot het Charter van Groningen over het recht op kerkasiel.
Identiteit en organisatie
– deel 1
Begin jaren ’90 werd pater Bart opgevolgd door priester Dirk ten Dam. Ook hij was als jong priester voorstander van een open, inclusief en eigentijds parochieleven met daarin een grote eigen verantwoordelijkheid bij de leden van het parochiebestuur, de pastorale zorggroep en de lekenvrijwilligers die in werkgroepen taken op zich hadden genomen. Op zijn initiatief en met grote steun van actieve parochianen kwam ook een belangrijke inhoudelijke koersbepaling tot stand. Die werd verwoord in de Intentieverklaring (2008) over hoe onze gemeenschap kerk wilde zijn. Een gevleugelde uitdrukking werd: Iedereen is welkom, niemand wordt geweerd.
Pastor Ten Dam vervulde tevens lange tijd de functie van deken van de provincie Groningen. Hij gaf leiding aan een team van pastores (pastoraal werkers) in Haren, Helpman en Zuidhorn, die over en weer soms in de andere parochies diensten verzorgden, elk met een eigen invalshoek en stijl.
Identitiet en organisatie
– deel 2
Dirk ten Dam stimuleerde verder dat in elk van die parochies enkele daarvoor geschikte parochianen, in de praktijk waren het bijna allemaal vrouwen (!), zich ontwikkelden tot lekenvoorgangers. Via (bij-)scholing en doordat ze bij hun voorbereiding steeds werden bijgestaan door een vaste kern van andere leken die met hen meedachten (de zgn. liturgiegroep) en zelf in deze vieringen bijv. optraden als lector. De nog steeds bestaande koren (Emmauskoor en het multiculturele Ala Kondre) vervullen een ondersteunende rol juist bij dit soort diensten die tot de drukst bezochte bijeenkomsten horen.
Geheel in lijn van de ontstaansgeschiedenis van de Walfried is tientallen jaren goed samen gewerkt met de protestantse gemeente Damsterboord. Door de eigen dynamiek binnen de PKN werden daar meerdere kleine dorpskerkjes uit de omgeving toegevoegd; om het geheel overzichtelijker te maken, besloot de kerkenraad tot concentratie in Noorddijk. Per 31 december 2019 is het protestantse aandeel in het eigendom van de Emmaus overgedragen aan de Hildegard van Bingenparochie waar de Walfried deel van uit is gaan maken.
Omslag
Mgr. Möller werd als bisschop van Groningen opgevolgd door mgr. Eijk (1999-2007). Door diens opstelling verdween de collegiale en hartelijke sfeer en werkverhouding met de bisdomleiding en daarmee het gevoel dat alle geledingen (parochianen, pastores en episcopaat) enthousiast en in wederzijds vertrouwen voor een gemeenschappelijk doel bezig waren.
In 2003 werd de Mamrehoeve in Beijum als kerkgebouw afgestoten, voortaan werd de Emmaus ook een thuis voor de parochianen uit die wijk.
Een lokaal heel onzekere periode brak aan na het plotseling door een hersenbloeding overlijden van (toen al emeritus) pastor Dirk ten Dam (2014). Een wezenlijke geruststelling was de aanwijzing van pastor Hilda van Schalkwijk als eerste aanspreekpunt. Zij en Ten Dam hadden vele jaren intensief samengewerkt, de parochianen kennen en waarderen haar. Bewondering oogstte zij toen ze – mede namens ons parochiebestuur – met grote vrijmoedigheid en achtergrondkennis bij bisschop De Korte pleitte vóór de terugkeer van ‘brood én wijn’ bij de communie.
– vervolg
De Walfriedgemeenschap was trouwens later aangenaam verrast toen het centrale parochiebestuur van de Hildegard van Bingen-parochie (2017) duidelijk uitsprak dat alle vier deelparochies hun eigen identiteit hadden opgebouwd, dat die gehandhaafd blijft.
De naamgever van onze gemeenschap was een lokale ‘heilige’ (zeg maar een voorbeeldfiguur) rond het jaar 1000. Walfried betekent letterlijk ‘kracht door vrede’. Hij wordt afgebeeld als een man die een schop in de grond steekt. Iemand die zelf initiatief neemt, iets doet en probeert op te bouwen.
